ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α.

"Το κίνημα του Ναυτικού το 1973 και η Ανταρσία του Αντιτορπιλικού ΒΕΛΟΣ"

ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΤΕΣ

Μία εκπληκτική ομιλία είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν οι ακροατές της Σχολής Γονέων Κατερίνης την περασμένη Δευτέρα 7-12-09.

 

 

Καλεσμένος του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κατερίνης με αφορμή την Ημέρα εορτής του Πολεμικού Ναυτικού ήταν ο Αντιναύαρχος Π.Ν. ε.α. κ. Κωνσταντίνος Γκορτζής ο οποίος όντας νεαρός σημαιοφόρος το 1973 και με κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Ν.Παππά συμμετείχε στο κίνημα του Πολεμικού Ναυτικού και συγκεκριμένα στην Ανταρσία του Αντιτορπιλικού ΒΕΛΟΥΣ. 32 Αξιωματικοί & Υπαξιωματικοί ακολούθησαν τον κυβερνήτη τους Ν.Παππά σε αυτήν την ενέργεια καταδικάζοντας την Χούντα στην Ιταλία καταρχάς και στην υπόλοιπη Ευρώπη στη συνέχεια.

Κοντά, 37 χρόνια

Διάστημα αρκετό για να χαμηλώσουν οι εντάσεις, οι αντιθέσεις, και να αμβλυνθούν οι γωνίες από τις οποίες «διαβάζουμε» και αντιλαμβανόμαστε την ιστορία.

Διάστημα μικρό, όμως, για να εκλείψει η υποκειμενικότητα στην παράθεση και κριτική περιγραφή των γεγονότων από κάποιον που πήρε μέρος σ’ αυτά.

Η κατάθεση, λοιπόν, της δικής μου οπτικής των γεγονότων και ερμηνείας των ιστορικά αντικειμενικών δεδομένων (εγγράφων, δημοσιεύσεων κλπ), 37 χρόνια μετά, είναι αναπόφευκτα υποκειμενική και βασίζεται στην πρόσληψη πρωτόγνωρων εμπειριών από ένα νέο, είκοσι δύο τότε χρόνων, Σημαιοφόρο και στην προσωπική κριτική απόσταξή τους μετά από μια ‘γεμάτη’ σταδιοδρομία 32 χρόνων στο Πολεμικό Ναυτικό και εξ ίσου ‘γεμάτη’ οικογενειακή και κοινωνική ζωή.

Πρόθεσή μου δεν είναι μια απλή ιστορική αναδρομή. Θα αναφερθώ, βεβαίως στα γεγονότα. Θα προσπαθήσω, όμως, να δώσω και τις δικές μου απαντήσεις στα ‘πως’ και τα ‘γιατί’ των γεγονότων αυτών απέναντι στις εκδοχές που αποπροσανατολίζουν, χιλιοταλαιπωρημένες, χαμένες σε λαβύρινθους πολιτικής εκμετάλλευσης, ιδεολογικών προκαταλήψεων και προσωπικών ματαιοδοξιών.

 

Κατάσταση, που με απέτρεπε επί πολλά χρόνια να μιλώ γι αυτά ακόμα και στον στενό μου οικογενειακό κύκλο, στη γυναίκα μου και στα παιδιά μου.

Η πλειονότητα των στελεχών του Πολεμικού Ναυτικού, αντέδρασε στην επιβολή της δικτατορίας με τον ίδιο τρόπο που αντέδρασε και η πλειονότητα των πολιτών. Με ‘μουδιασμένη’ αδιαφορία. Μπολιασμένη, πάντως, με την ενεργή αντίδραση του Αρχηγού του, και την αποστρατεία του, τις πρώτες κιόλας ώρες της εκδήλωσης του πραξικοπήματος.

Η μουδιασμένη αυτή αδιαφορία άγγιζε τα όρια της ‘ανακούφισης’, μετά μακρά περίοδο αστάθειας του πολιτικού συστήματος της εποχής και της συνεπακόλουθης κοινωνικής αναταραχής που δημιουργούσαν έντονα νιώσματα ανασφάλειας, αβεβαιότητας και διαμαρτυρίας στην κοινωνία που αγνοούσε, και διαχρονικά αγνοεί, τις παρασκηνιακές ζυμώσεις και διαδικασίες διαχείρισης ευρύτερων γεωστρατηγικών συμφερόντων.

Συμφερόντων που επέβαλαν τη θέση της Ελλάδας σε συγκεκριμένη πλευρά με συγκεκριμένη πολιτική, που το ασαφές του μέλλοντός της επέβαλε τη στρατιωτική δικτατορία για να αποφευχθεί ο «κίνδυνος» αλλαγής πορείας της χώρας στο διεθνές σκηνικό. (πέρας Β’ΠΠ-Ψυχρός Πόλεμος για αύξηση επιρροών-εγκατάσταση πυρηνικών όπλων/Βάσεις-μηχανισμοί άμυνας)

Η εγκατάσταση της δικτατορίας μπορεί να έδωσε μια αρχική ψευδαίσθηση σταθερότητας στη λειτουργία της κοινωνίας, γρήγορα, όμως, έγινε αντιληπτό το τίμημα που έπρεπε να καταβληθεί για τη διατήρησή της.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό του πραξικοπήματος, κάθε πραξικοπήματος, είναι τόσο προφανές ώστε κανείς δεν το επισημαίνει στις αναλύσεις του.

Το πραξικόπημα, ως έννοια, εμπεριέχει την βίαιη ανατροπή της κοινωνικής ιεραρχικής δομής.

Στην περίπτωση του στρατιωτικού πραξικοπήματος του ‘67, η ανατροπή αυτή της ιεραρχίας ξεκίνησε στο πιο πειθαρχημένο τμήμα της κοινωνίας. Από εκεί και πέρα, η διατήρηση και νομή της εξουσίας οργανώθηκε βασιζόμενη σε κάθε λογής ετερόφωτους δικτατορίσκους/επιτρόπους εγκατεστημένους σε κάθε δημόσια θεσμική λειτουργία ή συλλογική δραστηριότητα -με την ανοχή, δυστυχώς, των θεσμικών λειτουργών- και δημιούργησε τεράστια ρωγμή (ή, αν θέλετε, διεύρυνε την υπάρχουσα από καταβολής του Κράτους) στο απαραίτητο ήθος της δημόσιας λειτουργίας, ρωγμή που, δυστυχώς, -κατά τη γνώμη μου- δεν έχει αποκατασταθεί μέχρι σήμερα.

Οι πρώτοι που ‘γεύτηκαν’ τις συνέπειες του πραξικοπήματος ήταν, φυσικά, οι αντίθετοι ιδεολογικά στη διατήρηση της χώρας στο μέχρι τότε, ορισμένο κατά τη μοιρασιά των Μεγάλων με τη λήξη του πολέμου, στρατόπεδο. Το δικτατορικό καθεστώς συνέλαβε, εξόρισε, βασάνισε, για να αποδείξει συνωμοσίες και δολοπλοκίες, χιλιάδες πολιτών. Αυτό είναι γνωστό και διαχρονικά προβεβλημένο. Αυτό που δεν είναι κοινά γνωστό και προβεβλημένο είναι ότι μαζί μ’ αυτούς, βαρύ ήταν το τίμημα από την πρώτη στιγμή, και καθ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας, και για πολλά στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων –και των τριών Όπλων- που είτε αποτάχτηκαν, είτε αποστρατεύτηκαν, πολλοί φυλακίστηκαν και εξορίστηκαν, επειδή δεν ήταν υποστηρικτές του καθεστώτος, επειδή ήταν γνωστή η ιδεολογική τους ταυτότητα ή ακόμα και η ιδεολογική ταυτότητα συγγενών τους ή και …μελλουσών συζύγων. Τους λόγους για τους οποίους αυτό δεν είναι κοινά γνωστό και προβεβλημένο τους αφήνω στον προβληματισμό σας. Η επίρριψη, όμως, μεταπολιτευτικά, της αποκλειστικής ευθύνης για τη δικτατορία στις Ένοπλες Δυνάμεις γενικά, οι χλευαστικοί χαρακτηρισμοί, η παράβλεψη ότι το χουντικό καθεστώς περιείχε λειτουργούσες όλες τις θεσμικές δημόσιες μη στρατιωτικές λειτουργίες, δεν είναι μόνο κατάφωρη αδικία προς τους ένστολους δημόσιους λειτουργούς. Είναι και κρίσιμα επικίνδυνη πρακτική γιατί το κύρος, η αξιοπιστία, το ηθικό και η αναγνώριση του έργου των Ενόπλων Δυνάμεων, για τις οποίες η κοινωνία πληρώνει πανάκριβα τόσο με χρήμα όσο και με την προσωπική στέρηση της ιδιωτικής ζωής των νέων της, αποτελούν βασικό παράγοντα της Εθνικής Ισχύος της χώρας.

Για το Πολεμικό Ναυτικό, πέρα από την αρχική ‘μουδιασμένη’ αδιαφορία, από την πρώτη στιγμή, ήταν ξεκάθαρες ορισμένες καθοριστικές λεπτομέρειες που προλείαναν το έδαφος της σταδιακά αυξανόμενης αντίδρασης ενάντια στη χούντα. Πρώτα απ’ όλα, ο αριθμός των μόνιμων στελεχών που εκφράστηκαν υπέρ του πραξικοπήματος ήταν ελάχιστος. Οι πρώτες εντυπώσεις ήταν θλιβερές και συνάμα αποκαλυπτικές των σκόπιμων υπερβολών περί συνωμοσιών ένοπλης κατάληψης της εξουσίας από επικίνδυνους κομμουνιστές αφού αυτούς τους ‘

επικίνδυνους κομμουνιστές’, ανθρώπους από κάθε κοινωνική διαστρωμάτωση, ηλικιωμένους, γυναίκες, ανήμπορους, καλλιτέχνες, διανοούμενους και απλούς πολίτες, ανέλαβε το Ναυτικό να μεταφέρει στις νησιωτικές φυλακές και τόπους εξορίας.

Πολύ γρήγορα, η αρχική αποφυγή συζητήσεων στα καρέ των μονίμων στελεχών στα πλοία και στα γραφεία των Υπηρεσιών, εξελίχθηκε σε ανεκδοτολογία και μετά σε λοιδορία και χλεύη. Παράλληλα, οι θερμότεροι άρχισαν να σκέφτονται τρόπους αντίδρασης.

Γιατί, όμως, το Πολεμικό Ναυτικό δεν ‘ομογενοποιήθηκε’ με τη χούντα; Γιατί δεν συνέπραξε στη διαχείριση της εξουσίας και γιατί αντέδρασε στη δικτατορία;

Οι εκδοχές που δίδονται στην Ελλάδα πρέπει απαραιτήτως να «εντάσσουν» το οτιδήποτε και τον οποιονδήποτε σε κάποια «ομάδα», «πλευρά» ή «παράταξη».

Έτσι, ακούγεται, γράφεται και πολλοί είναι πεπεισμένοι, κατά περίπτωση, ότι:

-Το Ναυτικό αντέδρασε γιατί ήταν ανέκαθεν Βασιλικό

-Το Ναυτικό αντέδρασε γιατί ήταν ανέκαθεν Δημοκρατικό

-Το Ναυτικό αντέδρασε γιατί δεν το συμπεριέλαβαν ενεργά στο πραξικόπημα!

Τα πράγματα, όμως, μπορεί να είναι πολύ πιο απλά και πολύ πιο ανθρώπινα. Και διδακτικά για την κοινωνία μας.

Για να καταλάβει κανείς τον λόγο που το Πολεμικό Ναυτικό δεν μπορεί να ανεχθεί και να λειτουργήσει σε ολοκληρωτικές συνθήκες, θα πρέπει να αναλογισθεί πώς γαλουχούνται τα στελέχη του για να συμβιώνουν, εργάζονται και αποδίδουν στα πλαίσια ενός πλοίου. Μακριά από την καθημερινότητα της στεριανής κοινωνίας, γι αυτό και μη εύκολα αντιληπτό.

Τα στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού γαλουχούνται έτσι ώστε να τηρούν τις υποχρεώσεις τους, να απολαμβάνουν τα δικαιώματά τους και να σέβονται την ιεραρχία της κοινωνίας τους. Όχι ως φιλοσοφική ή ιδεολογική επιλογή αλλά, ως ανάγκη για την επιβίωση και επίτευξη των στόχων της –πλωτής- κοινωνίας τους.

Πώς, λοιπόν, να συμφωνήσουν σε μια ενέργεια που παρέβαινε τις απορρέουσες από τον όρκο και τη συνείδησή τους υποχρεώσεις, δεν αναγνώριζε κανένα δικαίωμα και κατέλυε κάθε έννοια κοινωνικής και επαγγελματικής ιεραρχίας;

Για τα στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού ήταν, από τη διαμορφωμένη επαγγελματική νοοτροπία τους, ανεξαρτήτως οποιασδήποτε προσωπικής πολιτικοϊδεολογικής σκοπιάς, εξ αρχής ορατό ότι, με τις συνθήκες αυτές ο ολοκληρωτισμός της δικτατορίας οδηγούσε το πλοίο της χώρας σε βέβαιο ναυάγιο.

Γι αυτό και με την πρώτη ευκαιρία έδειξαν τις προθέσεις τους.

Τον Δεκέμβριο του 1967, ο τότε Βασιλιάς, προσπάθησε με στρατιωτικό αντιπραξικόπημα να ανατρέψει τη χούντα.

Ο κακός σχεδιασμός και οι λανθασμένες επιλογές προσώπων που δείλιασαν, του επικεφαλής Βασιλιά συμπεριλαμβανόμενου, είχαν ως αποτέλεσμα την αποτυχία του αντικινήματος και την αυτοεξορία του Βασιλιά στην Ιταλία.

Το Πολεμικό Ναυτικό, παρά τον ανύπαρκτο σχεδιασμό του βασιλικού αντικινήματος, έδειξε καθαρά τις προθέσεις του βγαίνοντας στο πέλαγος για να στηρίξει την προσπάθεια ανατροπής της χούντας.

Όταν ο Βασιλιάς έφυγε με την οικογένειά του και η ηγεσία του Ναυτικού συνελήφθη και αποστρατεύτηκε, τα πλοία γύρισαν αναγκαστικά στις βάσεις τους.

Αμέσως μετά, στελέχη όπως αυτά της Τάξης του ’48 (οι τότε Πλωτάρχες Παππάς, Σέκερης, Παπαδόγκωνας, Μάλλιαρης κ.α.) συνομολόγησαν την αντίθεσή τους και ήρθαν σε επαφή με τις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις στην Ελλάδα και με στελέχη της Πολεμικής Αεροπορίας αλλά και του Στρατού Ξηράς.

Παράλληλα με τους αξιωματικούς, και υπαξιωματικοί του Ναυτικού άρχισαν να οργανώνονται σε αντιστασιακές οργανώσεις όπως η «Δημοκρατική Άμυνα» και πολλοί από αυτούς συνελήφθησαν και βασανίστηκαν πάνω στο παροπλισμένο καταδρομικό ΕΛΛΗ που η χούντα είχε μετατρέψει σε κολαστήριο.

Από τις αρχές του ‘69, ο μικρός πυρήνας των αποφασισμένων αρχίζει τη συστηματική μύηση στελεχών τα οποία και υπογράφουν Όρκο ότι θα αγωνιστούν για την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στην Ελλάδα.

Σκοπός τους δεν ήταν η αντικατάσταση της χούντας του στρατού με μία άλλη του Ναυτικού. Σε όλα τα σχέδια και τις σκέψεις τους αναζητούσαν τον τρόπο ενεργοποίησης του πολιτικού κόσμου και την διαμόρφωση της δημοκρατικής ιεραρχίας που θα αποκαθιστούσε τη λαϊκή κυριαρχία και τη συνταγματική νομιμότητα.

Σκοπός του αγώνα, δηλαδή, δεν ήταν η κατάληψη της εξουσίας, αλλά η ανατροπή της χούντας και η αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας.

Από το ‘69, εξυφαίνονται διάφορες μεμονωμένες ενέργειες που οι ιστορικοί του μέλλοντος θα καταγράψουν με λεπτομέρεια. Παράλληλα, ο πυρήνας των οργανωμένων της Τάξης του ’48 προσεγγίζει και μυεί στην αναγκαιότητα αντίδρασης όλο και περισσότερα στελέχη και οργανώνει την τοποθέτηση των περισσότερων μυημένων ταυτόχρονα σε καίριες θέσεις στις μονάδες του Στόλου και κρίσιμες Υπηρεσίες ώστε να γίνει εφικτή η επιθυμητή μαζικότητα και αποτελεσματικότητα της αντίδρασης. Υπογράφονται Όρκοι, διαμορφώνονται επιχειρησιακά σχέδια και αναζητείται η κατάλληλη συγκυρία.

Αυτή ήρθε από τον Σεπτέμβριο του ’72, με το σύνολο σχεδόν των κυβερνητών των μάχιμων μονάδων του Στόλου μυημένων, όπως και πολλών στελεχών προϊστάμενων όλων των υπηρεσιών υποστήριξης και διοικητικής μέριμνας. Οι δυσκολίες συντονισμού και οργάνωσης του Κινήματος πολλές. Προσωπικοί προβληματισμοί και παλινδρομήσεις, έλλειψη ‘συνωμοτικής’ νοοτροπίας, αναζήτηση αρχηγού, απαίτηση για πολιτική κάλυψη, εξασφάλιση εκ των προτέρων και της παραμικρής επιχειρησιακής λεπτομέρειας είναι μερικά πραγματικά χαρακτηριστικά που αποδίδονται αρνητικά στην πρώτη ανάγνωση των ιστορικών αρχείων του Κινήματος.

Είναι, όμως, αρνητικά;

Τα στοιχεία αυτά αναδεικνύουν και τα στοιχεία του πολιτισμού της θαλασσινής κοινωνίας, που τα μόνιμα στελέχη του Ναυτικού εγκολπώνονται στην εφηβική τους ηλικία και βιώνουν μέχρι το τέλος της ζωής τους. Μιλώ για τον θαλασσινό πολιτισμό που ενυπάρχει σε κάθε είδους πλοίο, πολεμικό, εμπορικό ή αλιευτικό από την εποχή της τριήρους.

Και μιλώ για τον πολιτισμό ως σύστημα κοινωνικής οργάνωσης, ως το σύνολο νόμων, κανονισμών, αρχών και παραδόσεων που μετατρέπουν το κάθε άτομο σε συνειδητοποιημένο πολίτη που εκπληρώνει όλες τις υποχρεώσεις του και απολαμβάνει όλα τα δικαιώματά του ώστε η κοινωνία ως σύνολο να πορεύεται με ασφάλεια και κοινή πρόοδο.

Στην κοινωνία του κάθε πλοίου, υπάρχει η ιεραρχία αναλόγως των καθηκόντων και των ευθυνών του καθενός. Η αποφυγή των υποχρεώσεων οποιουδήποτε σε οποιοδήποτε ιεραρχικό επίπεδο, θα έθετε σε κίνδυνο την ασφάλεια και την αποστολή της κοινωνίας.

Αλλά και η στέρηση των δικαιωμάτων οποιουδήποτε σε οποιοδήποτε επίπεδο θα προκαλούσε το ίδιο. Ο καπετάνιος είναι ο απόλυτος άρχοντας. Όχι δια της επιφοιτήσεως οποιουδήποτε, Αγίου ή μη, Πνεύματος. Ούτε δια ουρανοκατέβατου διορισμού ή κληρονόμησης οικογενειακών επιδακτύλιων κοσμημάτων. Έγινε Καπετάνιος περνώντας, και αξιολογούμενος, από όλα τα στάδια της ιεραρχίας ενός πλοίου, από αυτό του απλού Ναύτη και μετά από μακρόχρονη υπηρεσία στα ενδιάμεσα στάδια, παιδευόμενος να διοικεί διοικούμενος και να διοικείται διοικών. Ο Άρχων αυτός, αν δεν εξασφαλίζει το ευ ζην και τα δικαιώματα και του τελευταίου στην ιεραρχία, θα έχει την ίδια τύχη, το ίδιο τέλος με αυτόν. Τον βυθό. Οι διαταγές του δεν επιδέχονται συζήτησης γιατί ο χρόνος αντίδρασης δεν επιτρέπει τη συλλογική λήψη αποφάσεων ή τη λειτουργία ‘ηγετικών ομάδων’ ή επιτροπών που θα συνέρχονται για τη λήψη τους. Είναι αδιανόητο, και παράλογο, για ένα πλοίο εν πλω, το να τοποθετήσει κάποιος, επειδή διαφωνεί με τον τρόπο λειτουργίας του πλοίου, βόμβα στο μηχανοστάσιο. Ή να κλείσει το δεξί κατάστρωμα και να πει ‘από εδώ δεν περνάει κανείς’. Και είναι αδιανόητο γιατί ξέρει, το βλέπει, ότι κινδυνεύει και ο ίδιος να βρεθεί στον βυθό της θάλασσας. Τέλος, φαντάζεται κανείς ένα πλοίο, οποιοδήποτε πλοίο, χωρίς Καπετάνιο; Το πλαίσιο, δηλαδή, της κοινωνίας, υποχρεώνει τη διαμόρφωση του πολιτισμού της έτσι ώστε όλα τα μέλη της να πειθαναγκάζονται από αυτό στην εκτέλεση όλων των υποχρεώσεών τους και στην δίκαιη κατανομή και εξασφάλιση όλων των δικαιωμάτων καθενός. (γι αυτό εξ άλλου εμείς δεν ‘λαμβάνουμε την τιμή ν’ αναφέρουμε’ αλλά ‘ευπειθώς αναφέρουμε’) Αυτό σημαίνει ότι το ολοκληρωτικό ‘υπερεγώ’ που καταδυναστεύει την ελληνική κοινωνία δεν έχει θέση στο πλοίο. Και αυτό εξηγεί το γιατί τα στελέχη του Ναυτικού ζητούσαν από την αρχή τον καθορισμό αρχηγού, αρχαιότερου όλων των κινηματιών, και πολιτική κάλυψη. Γιατί, γαλουχημένα στην ιεραρχική δημοκρατία του πλοίου, η ανατροπή της ιεραρχίας τους ήταν αδιανόητη και γιατί η κίνησή τους σε καμιά περίπτωση δεν ήθελαν να εμφανιστεί ως αμιγώς στρατιωτική σαν κι αυτή των συνταγματαρχών.

Από τον Σεπτέμβριο του 72, αν υπήρχαν οι προϋποθέσεις ενός πολιτικού σχήματος εθνικής ενότητας έτοιμου να αντικαταστήσει τη χούντα, το Ναυτικό, με τη συμπαράσταση στελεχών της Πολεμικής Αεροπορίας και του Στρατού Ξηράς, με διασυνδέσεις με αντιστασιακές ομάδες πολιτών αλλά και τη στήριξη ισχυρών οικονομικών παραγόντων της εποχής (π.χ. Χρήστος Στράτος,Νίκος Βαρδινογιάννης), ήταν έτοιμο και θα μπορούσε να δράσει αμέσως. Η διαρκής αναστολή των ενεργειών σε αναζήτηση αρχηγού και πολιτικής κάλυψης μπορεί να δίνει την εντύπωση προσωπικών αδυναμιών (υπαρκτών, άλλωστε) αλλά επιβεβαιώνει τις προθέσεις για αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας και όχι για την αντικατάσταση της χούντας από μια άλλη.

Μετά την εξέγερση των φοιτητών στη Νομική Σχολή Θεσσαλονίκης, και Αθηνών, τον Φεβρουάριο του 73, οι αξιωματικοί του Ναυτικού πήραν το λαϊκό μήνυμα του «δεν πάει άλλο» και αποφάσισαν να δράσουν παρά το ομιχλώδες του ορίζοντα της πολιτικής κάλυψης. Η πρώτη, αυτόνομη, αντίδραση των νέων κόντρα στον ολοκληρωτικό παραλογισμό της δικτατορίας είναι σίγουρο ότι τροφοδότησε την αποφασιστικότητα για ενεργή αντίσταση, περιόρισε τα πισωγυρίσματα και την εξονυχιστική επεξεργασία κάθε επιμέρους συντονιστικού προβλήματος και οδήγησε στην απόφαση για εκδήλωση του Κινήματος την 22α Μαΐου 1973. Η αποκάλυψη των σχεδίων και η άμεση αντίδραση της χούντας με τη σύλληψη των πρώτων κινηματιών απέτρεψε την εκδήλωση του κινήματος. Δεν απέτρεψε, όμως, την εκπλήρωση του σκοπού του. Η χούντα προσπάθησε να μειώσει την αρχική εντύπωση, προπαγανδίζοντας για μια κίνηση ‘ολίγων’ απόστρατων, μετρημένων στα δάχτυλα του ενός χεριού, ‘κίνηση οπερέτα’, και θα κατόρθωνε να περάσει αυτήν την εντύπωση στην εσωτερική και διεθνή κοινή γνώμη αν δεν βρισκόταν εν πλω το Α/Τ ΒΕΛΟΣ.

Ο Αντιπλοίαρχος Παππάς, αντιλαμβανόμενος την κρισιμότητα της κατάστασης, τη μακρόχρονη προσπάθεια να πηγαίνει χαμένη, την προοπτική μιας νέας ευκαιρίας αδύνατη και τον κίνδυνο ακόμα και εκτέλεσης συναδέλφων του άμεσο, αποσχίστηκε από την δύναμη του ΝΑΤΟ και ζήτησε πολιτικό άσυλο στην Ιταλία για να αποκαλύψει τόσο την έκταση του Κινήματος του Ναυτικού όσο και την γενικότερη αντίθεση των Ενόπλων Δυνάμεων στην Ιταλία. Μας ανακοίνωσε την πρόθεσή του σε Γενική Κλήση του πληρώματος στην πρύμη του πλοίου. Και το σύνολο σχεδόν του πληρώματος του πλοίου ζήτησε να τον ακολουθήσει. Δέχτηκε να τον συνοδεύσουμε οι μικροί, ανύπαντροι και χωρίς σοβαρές οικογενειακές υποχρεώσεις οι περισσότεροι, αξιωματικοί και υπαξιωματικοί.

Στη δική μας απόφαση να τον ακολουθήσουμε συντέλεσε ο ‘θαλασσινός πολιτισμός’ που προανέφερα. Όταν ο ηγέτης έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη και τον σεβασμό σου, εκτός από την ανασφάλεια που προκαλεί το ενδεχόμενο της απώλειάς του, ενεργοποιεί και το αίσθημα της υποχρέωσης για την προστασία του. Έτσι απλά.

Ο αντιπλοίαρχος Παππάς, με τις παραστάσεις του στη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στην Κοπεγχάγη, με τις συνεχείς συνεντεύξεις και καταιγισμό μηνυμάτων στα ΜΜΕ του εξωτερικού, και η ανάλογη συντονισμένη δραστηριότητα όλων όσων τον ακολούθησαν αξιωματικών και υπαξιωματικών, αποδόμησε τον μύθο ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις στηρίζουν την δικτατορία, εξέθεσε και προβλημάτισε τους ορατούς και αόρατους υποστηρικτές της και αποκάλυψε σε όλη την έκταση –ίσως κι ακόμα παραπάνω- το Κίνημα του Ναυτικού και τις διασυνδέσεις του και με τους άλλους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων και με κοινωνικές ομάδες. Παράλληλα, οι συλληφθέντες αξιωματικοί, αποκάλυπταν στις απολογίες τους πρόσωπα και πράγματα του Κινήματος σε όλη την έκτασή του φέρνοντας σε αδιέξοδο το καθεστώς σε σχέση με την τιμωρία των κινηματιών. Από τη μια ήταν αδύνατο να τιμωρήσει το σύνολο των κυβερνητών του Στόλου, Διευθυντών των κυριότερων Υπηρεσιών και δεκάδων άλλων αξιωματικών για τους οποίους προέκυπταν στοιχεία συμμετοχής στο Κίνημα, διαλύοντας στην ουσία το Πολεμικό Ναυτικό, και από την άλλη οι πιέσεις από την διεθνή κοινή γνώμη και τους κρυφούς ή φανερούς πάτρωνές του αυξάνονταν με ραγδαίο ρυθμό. Ως μόνη διέξοδο για τη διατήρησή του στην εξουσία αποφάσισε την αποφυλάκιση των κινηματιών, τη Γενική Αμνηστία σε όλους τους πολιτικούς εξόριστους, κρατούμενους και υπόδικους –

με μοναδική εξαίρεση τον αντιπλοίαρχο Παππά και αυτούς που τον ακολουθήσαμε-, την κατάργηση της Βασιλείας και τον σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης υπό τον Μαρκεζίνη μιλώντας για πρώτη φορά και για προοπτική εκλογών.Η ‘ελαστικοποίηση’ του ολοκληρωτισμού του καθεστώτος, ως απόρροια του Κινήματος του Ναυτικού που μπορεί να μην εκδηλώθηκε αλλά αποκάλυψε τα σαθρά θεμέλια της δικτατορίας, δίχως αμφιβολία, αναζωπύρωσε τη νεανική φωτιά της Νομικής και οδήγησε τους νέους, λίγους μήνες μετά, στην εξέγερση του Πολυτεχνείου που ήταν και η αρχή του τέλους της πιο σκοτεινής περιόδου της νεοελληνικής ιστορίας.

Δεν είναι τυχαίο ότι και οι ξένοι αυτό εκτίμησαν. Και αποτυπώθηκαν εύστοχα οι συνέπειες του Κινήματος του Ναυτικού από Αυστριακό σκιτσογράφο σε Αυστριακή εφημερίδα με το σκίτσο του Α/Τ ΒΕΛΟΥΣ, ως συμβόλου του Κινήματος του Ναυτικού, να διαλύει το ένα πόδι του Κολοσσού - Δικτάτορα.

Δυστυχώς το τέλος επεφύλασσε και την εθνική καταστροφή της Κύπρου.

Οι αγώνες των νέων, όμως, και αυτοί των στελεχών του Ναυτικού και των Ενόπλων Δυνάμεων, όλου του ιδεολογικού φάσματος, κόντρα στον παραλογισμό του ολοκληρωτισμού, θυσιάζονται ανεκμετάλλευτοι από τη γενιά μας στα πλαίσια κομματικών ματαιοδοξιών είτε με περιορισμένης εμβέλειας ή ‘καπελωμένες’ επετειακές εκδηλώσεις, ή με μάλλον αναμνηστικές συναντήσεις των τότε πρωταγωνιστών και τυπική παρουσία κάποιων θεσμικών αρχόντων, απόντων της πλειονότητας των νέων και της κοινωνίας που θα είχαν να διδαχθούν πολλά. Είναι επιτακτική η ανάγκη διαμόρφωσης εκπαιδευτικών υποδομών για την ανάδειξη και προβολή της ιστορίας στις πραγματικές της διαστάσεις, για την ανάδειξη και προβολή χρήσιμων σε όλους μας παραδειγμάτων αγώνων για το κοινό καλό, παραδειγμάτων κοινωνικής συνοχής και αποτελεσματικότητας. Ξεπερνώντας τα ματαιόδοξα ‘συνθηματικά’ στερεότυπα αντιστασιακότητας και ηρωισμού, που συνήθως επικαλούνται οι μηδέν πράξαντες, ας εστιαστούμε στα χρήσιμα που προκύπτουν από τη βαθύτερη ανάλυση των γεγονότων. Για να αποκαταστήσουμε την πραγματική έννοια και μιας άλλης λέξης πέραν του ‘πολιτισμού’. Της λέξης Δημοκρατία.

Αν κάτι αναδεικνύεται από τους αγώνες των στελεχών του Ναυτικού και των Ενόπλων Δυνάμεων, αυτό είναι πολιτισμός της ιεραρχημένης Δημοκρατίας του πλοίου.

Είναι, επομένως, κατά τη γνώμη μου, επιτακτική η στροφή της νεολαίας μας στον θαλασσινό πολιτισμό, στη συμμετοχή σε οποιαδήποτε θαλασσινή δραστηριότητα για να μπολιαστούν τις ιδιότητες του πολίτη συνειδητοποιώντας υποχρεώσεις και δικαιώματα, να μάθουν να τις εκπληρώνουν και να τα διεκδικούν.

Ας προσέξουμε περισσότερο τη θάλασσα και τον πολιτισμό της. Κι ας ξαναβρούμε τη χαμένη έννοια της λέξης Δημοκρατία, αυτή που προέτρεπε στον αγώνα για το κοινό καλό με το ‘αμύνεσθαι περί Πάτρης’ και το ‘τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι’ που στις μέρες μας έχουν εκφυλιστεί –με ευθύνη όλων μας- σε «αμύνεσθαι περί πάρτης, τοις κείνων χρήμασι πειθόμενοι.

Ευπειθώς αναφέρω πέρας της ομιλίας μου.